আৰু তাকে সোধাৰ বাবে তাই যে মোক কি এজনী অবুজ, সৰু ছোৱালী বুলি ভাবিব নহয় ! নাই নাই, সুধিব গ’লে নহব: হয়তো মই ক’ৰবাত লিখি থোৱাই দেখা পাম চাগে ।
প্ৰথম দৃষ্টিত কম্পিউটাৰ নেটৱৰ্ক - এটা সম্পুৰ্ন কাৰিকৰী ব্যৱস্থা যেন লগা এই বিটকইন নেটৱৰ্কটোৰ বিষয়ে বুজিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা বিত্তীয়জ্ঞান, অৰ্থনীতি আৰু মনোবিজ্ঞানৰ পৰিমানটো আছিল মোৰ বাবে আটাইতকৈ আশ্বৰ্যকৰ কথাবোৰৰ অন্যতম । সাধুকথাৰ নোমাল ভৰিৰ এটি সৰু ল’ৰাৰ উক্তিৰে - “বিটকইনত খোজ পেলোৱাটো এক বিপদজনক কাৰবাৰ, ফ্ৰ’ড’ ! তুমি শ্বেতপত্ৰ খন পঢ়া, আৰু যদিহে ভৰিৰ খোপনি ধৰি ৰাখিব নোৱাৰা তেন্তে ই তোমাক ক’লৈ উটাই লৈ যাব গমকে নাপাবা !”
নতুন অৰ্থব্যৱস্থা এটাক বুজিব হ’লে, আপুনি পুৰণি ব্যৱস্থাটোৰ সৈতে পৰিচিত হ’বই লাগিব । অতিশীঘ্ৰে মই অনুভৱ কৰিবলৈ ধৰিলো যে আমাৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাত মই উপভোগ কৰা বিত্তীয় শিক্ষাৰ পৰিমাণ আছিল শূণ্য ।
এটি পাঁচ বছৰীয়া শিশুৰ দৰে, মই নিজকে নিজে অনেক প্ৰশ্ন সোধা আৰম্ভ কৰিলোঁ: বেংক ব্যৱস্থাটোৱে কাম কেনেকৈ কৰে ? ষ্টক মাৰ্কেট খনে কেনেকৈ কাম কৰে ? ফিয়াট ধন (Fiat money) নো কি ? নিয়মিত ধন (Regular money) নো কি ? দেশৰ মুঠ ধাৰৰ সংখ্যা ইমান সৰহ কিয় ? প্ৰকৃততে কিমান পৰিমাণৰ কাগজীমুদ্ৰা ছপা কৰা হয়, আৰু সেয়া কোনে নিৰ্ধাৰণ কৰে ?
মোৰ অজ্ঞতাৰ সম্পূৰ্ণ পৰিসৰৰ বিষয়ে আভাস পাই এবাৰ সামান্যভাৱে শংকিত হোৱাৰ পিছত, সজ সঙ্গত আছোঁ বুলি অনুভৱ কৰি মই আশ্বাস লভিলো ।
এয়া হাস্যকৰ নহয়নে যে কেন্দ্ৰীয় বেঙ্কৰ পৰা মোৰ কৰ্মজীৱন আৰম্ভ কৰাকে ধৰি বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ বাবে কাম কৰি অতিবাহিত কৰা ইমান বছৰতকৈ বিটকইনে মোক ধনৰ বিষয়ে অধিক কথা শিকালে ?
মহাবিদ্যালয়ৰ অন্তিম চাৰে তিনি বছৰতকৈও ক্ৰিপ্ট’ অধ্যয়নৰ যোৱা তিনিটা মাহত মই বিত্ত, অৰ্থনীতি, প্ৰযুক্তি, ক্ৰিপ্টোগ্ৰাফী, মানৱ-মনোবিজ্ঞান, ৰাজনীতি, খেল তত্ত্ব (Game theory), আইন আৰু মোৰ নিজৰ বিষয়েও অধিকহে শিকিছোঁ
সমস্ত টুইটাৰত থকা অনেক স্বীকাৰোক্তিৰ মাজৰে এয়া মাথোঁ দুটা।
প্ৰথম পাঠত অন্বেষণ কৰাৰ দৰে, বিটকইন এক জীৱন্ত বস্তু । অৰ্থনীতিবিদ মিজেছে যুক্তি দিছিল যে অৰ্থনীতিও এটা জীৱন্ত বস্তু । আৰু ব্যক্তিগত অভিজ্ঞতাৰ পৰা আমি সকলোৱে জানো যে জীৱিত বস্তুবোৰক বুজি পোৱাটো স্বাভাৱিকতে কঠিন।
কোনো এটা বৈজ্ঞানিক প্ৰণালী হৈছে জ্ঞানৰ বাবে, কিন্তু অন্তহীনভাৱে আগবঢ়া সন্ধানৰ পথৰ এটি আস্থান । প্ৰত্যাশিতভাৱে ই প্ৰত্যেক মানৱীয় প্ৰচেষ্টাত অন্তৰ্নিহিত অপর্যাপ্ততাৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হয় । কিন্তু এইবোৰ তথ্য স্বীকাৰ কৰি লোৱা মানে বৰ্তমান কালৰ অৰ্থনীতি পিছপৰি ৰোৱা নুবুজায় । ই মাথোঁ বুজাই যে অৰ্থনীতি এক জীৱন্ত বস্তু - আৰু জীৱন্ত মানেই ক্ৰুটিপূৰ্ণতা ও পৰিবৰ্তনশীলতাক বুজায় ।”
বাতৰিত আমি সকলোৱে বিভিন্ন বিত্তীয় সংকটৰ বিষয়ে পঢ়িছোঁ আৰু আচম্বিতও হৈছোঁ যে ইমান বৃহৎ বিত্তীয় উদ্ধাৰসমূহ (bailout) হয়নো কেনেকৈ, আৰু সন্দিহানো হৈ পৰিছোঁ যে কেইবা অযুত-কোটিৰ ঘৰত হোৱা এই ক্ষতিবোৰৰ বাবে কাকো কিয় দায়বদ্ধ কৰা দেখা নাযায় । মই এতিয়াও সন্দিহানেই, কিন্তু অন্তত মই বিত্তীয় সংসাৰখনত কি চলি আছে তাৰ এক আভাস পাবলৈ আৰম্ভ কৰিছোঁ ।
কিছুমান মানুহে আনকি এই বিষয়বোৰৰ প্ৰতি থকা সাধাৰণ অজ্ঞতাক এক প্ৰণালীবদ্ধ, ইচ্ছাকৃত অজ্ঞতাৰ লক্ষণ প্ৰদান কৰিবলৈ আগবাঢ়ে । যদিওবা ইতিহাস, পদাৰ্থ বিজ্ঞান, জীৱবিজ্ঞান, গণিত আৰু ভাষা আদি সকলোবোৰ আমাৰ শিক্ষাৰ ভিতৰুৱা অংশ, আশ্চৰ্যজনকভাৱে ধন আৰু বিত্তৰ পৃথিৱীখনক কেৱল উপৰুৱাভাৱেহে অন্বেষণ কৰা হয়, যদিহে কৰিবলগীয়া হয় । মই ভাবি আচৰিত হওঁ যে যদি ব্যক্তিগত বিত্ত, ধন আৰু ঋণৰ কাৰ্যপ্ৰণালীৰ বিষয়ে সকলো মানুহ শিক্ষিত হৈ উঠে, তেন্তে বৰ্তমানৰ দৰে মানুহবোৰে তেতিয়াও ইমানকৈ ধাৰ-ঋণ বঢ়াবলৈ ইচ্ছুক হ’বনে ? তাৰপিছত মই চিন্তা কৰো, এটা প্ৰভাৱী টিনফইল টুপি তৈয়াৰ কৰিবলৈ এলুমিনিয়ামৰ কিমানটা তৰপ লাগিব ? সম্ভৱ তিনিটা ।
(মাৰ্কেটৰ) সেই পতনবোৰ, এই বিত্তীয় উদ্ধাৰবোৰ, কোনো অঘটন নহয় । বা বিদ্যালয়ত কোনো বিত্তীয় শিক্ষা নথকাটোও একো অঘটন নহয় । […] এইবোৰ হ’ল পূৰ্বপৰিকল্পিত । যিদৰে গৃহযুদ্ধৰ আগলৈকে (যুক্তৰাষ্ট্ৰত) ক্ৰীতদাসক শিক্ষা প্ৰদান কৰাটো বে-আইনী আছিল, (তেনেকৈয়ে) বিদ্যালয়ত বিত্ত বা ধনৰ বিষয়ে শিক্ষা লাভৰ বাবেও আমি অনুজ্ঞাপ্ৰাপ্ত নহয় ।
Wizard of Oz (উপন্যাস) ত থকাৰ দৰে, আমাক সকলোকে পৰ্দাৰ আঁৰৰ মানুহজনলৈ মন নিদিবলৈ কোৱা হৈছিল । Wizard of Oz ৰ বিপৰীতে, এতিয়া আমাৰ হাতত প্ৰকৃত মায়াজাল আছে: চেন্সৰশ্বিপ প্ৰতিৰোধী, মুক্ত, সীমা-বিহীন মূল্য-স্থানান্তৰৰ এক নেটৱৰ্ক । ইয়াত কোনো আঁৰকাপোৰৰ নাই আৰু যাদু চলে সকলোৰে চকুৰ সন্মুখত ।
বিটকইনে মোক পৰ্দাৰ আঁৰলৈ জুমি চাবলৈ আৰু মোৰ বিত্তীয় অজ্ঞতাৰ সন্মুখীন হ’বলৈ শিকালে ।